از حدود دو سال پیش که تهدید ویروس مرگبار کرونا بر سر ساکنان این کره خاکی سایه انداخت، مردم کشورهای مختلف مرهم را در لابه‌لای صفحات کتاب یافتند.
به نقل از عرفان نیوز ، آذر ماه سال ۹۸ بود که از شیوع یک ویروس مرموز و مرگبار در ووهان چین خبر رسید. ابتدا تصور می‌شد این بیماری یک ذات الریه ساده باشد اما رفته رفته به کابوسی تبدیل شد که برای مدتی تمام فعالیت‌های روزمره و رویدادهای مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را مختل کرد؛ سینماها تعطیل شدند، جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها به پلتفرم‌های آنلاین پناه بردند و حتی حراج‌های هنری هم به صورت مجازی برگزار شدند.
شیوع این ویروس در تاریخ ۹ دی سال ۹۸ از طرف کمیسیون بهداشت چین رسما تایید شد و سازمان بهداشت جهانی نام کرونا یا کووید-۱۹ را بر آن گذاشت. با شیوع ویروسی که تاکنون ۲۱۹ میلیون نفر را در جهان مبتلا کرده و جان ۴ میلیون و ۵۵۰ هزار نفر از آنها را گرفته است، همه مردم در سراسر جهان به مامن امن خانه پناه برده بودند تا به قطع زنجیره انتقال کمک کنند. اما این خانه‌نشینی و دور بودن از گروه‌ها و حلقه‌های انسانی برای موجودی اجتماعی مثل انسان سخت‌ترین شرایط را به وجود آورد. گویی همه با تمام حس ترس، کلافگی و بلاتکلیفی که این بیماری و تبعات آن ایجاد کرده بود، در خانه حبس شده بودند. در این روزها بود که کتابها به عنوان یک سرگرمی دلنشین و مفید به داد مردم جهان رسیدند.
نگاهی به رونق جهانی بازار کتاب در روزگار کرونا
خبرگزاری رویترز چندی پیش از رونق بازار کتاب سوئد در روزهای قرنطینه و خانه‌نشینی خبر داد و نوشت میزان فروش این بازار در نیمه اول سال ۲۰۲۱ در مقایسه با شش ماهه اول سال ۲۰۱۹ که هنوز خبری از کرونا نبود، ۱۸ درصد افزایش یافته است که یک رکورد جدید به شمار می‌رود.
کرونا از همان ابتدا در زمین بازار کتاب سوئد بازی کرد؛ در سال ۲۰۲۰ که تهدید این ویروس برای اولین بار بر جهان سایه انداخت، میزان کل فروش کتاب در این کشور حوزه نوردیک ۹ درصد افزایش یافت.
به گفته انجمن کتابفروشان سوئد بازار کتاب این کشور در شش ماهه اول سال ۲۰۲۱ در مقایسه با سال قبل نیز افزایشی ۱۰ درصدی را تجربه کرده است؛ این افزایش در حوزه کتاب های کاغذی ۷ درصد و در حوزه کتاب های دیجیتال ۱۴ درصد بود و فروش کتابهای کودک بیشترین میزان رشد را به خود اختصاص داد.
رشد بازار کتاب تنها به کشور باسوادها یعنی سوئد خلاصه نمی‌شود و رد آن را می‌توان تا کشور چکمه‌ای نیز دنبال کرد. انجمن ناشران ایتالیا (AIE) به تازگی با انتشار اعداد و ارقام جدید از فروش ۱۵ میلیون کتاب بیشتر در شش ماهه اول سال ۲۰۲۱ در مقایسه با سال ۲۰۲۰ خبر داد که از رشد ۴۴ درصدی بازار کتاب ایتالیا حکایت دارد. این افزایش ۴۴ درصدی، درآمد بازار کتاب ایتالیا را در مقایسه با سال ۲۰۲۰، ۲۰۷ میلیون یورو و در مقایسه با سال ۲۰۱۹، ۱۵۶ میلیون یورو افزایش داد و آن به ۶۹۸ میلیون یورو رساند.
تعطیلی چند ماهه کتابفروشی‌های ایتالیا در بدو شیوع کرونا، بازار نشر این کشور را برای مدتی متزلزل کرد. اما پس از آن که دولت ایتالیا کتابها را در دسته کالاهای ضروری قرار داد، کتابفروشی‌های این کشور از اواسط ماه آوریل سال ۲۰۲۰ (اواخر فروردین ۹۹) فعالیت خود را از سر گرفتند و به مدار سود برگشتند، آن هم در حالی که مردم در قرنطینه بودند و محدودیت‌های مسافرتی همچنان بر قوت خود باقی بود.
اگرچه رشد اخیر در بازار کتاب ایتالیا همه ژانرها را دربرمی‌گیرد اما این رشد به طور خاص در کتاب های مربوط به حوزه بازی و سرگرمی و کتاب های مصور محسوس بود که به ترتیب افزایشی چهار و سه برابری را تجربه کردند. براساس آمار، فروش کتابهای سیاسی، نقدهای ادبی با تمرکز بر دانته، زندگینامه‌ها و خودزندگینامه‌ها هم در این بازه زمانی در بازار ایتالیا حدودا دو برابر شده است.
جواهر مدیترانه نیز از رونق پساکرونایی بازار کتاب بی‌نصیب نماند و کتابفروشی‌های مستقل بارسلونا پذیرای موج اقبال عمومی شدند. رونق بازار کتاب در پایتخت نشر اسپانیا به حدی بود که حتی کتابفروشی‌های جدیدی در آن افتتاح شدند. ماریانا ساریاس مدیر کتابفروشی بایرون که یکی از این کتابفروشی‌های تازه تاسیس است، در گفت‌وگو با روزنامه گاردین گفت: احتمالا مردم دیگر در نتفلیکس چیزی برای دیدن نداشتند یا در نتیجه انزوای اجباری به این نکته پی بردند که کتاب ها دوست و همراه خوبی برایشان می‌شوند.
تا همین چند وقت پیش، بازار کتاب در این منطقه نابودشده به نظر می‌رسید. در سال ۲۰۱۳، کتابفروشی کاتالونیا که از سال ۱۹۲۴ میلادی قطب کتاب شهر بود به ناچار تعطیل و با یک شعبه از رستورانی زنجیره‌ای جایگزین شد. کتابفروشی کانودا مختص خرید و فروش کتاب های دسته دوم که کارلوس رویز زافون نویسنده معروف اسپانیایی برای تصویر گورستان کتاب های فراموش شده در رمان پرفروش سایه باد از آن الهام گرفته بود، نیز در همان سال تعطیل شد. این کتابفروشی سابق امروزه به یکی از شعبه‌های یک برند مد و فشن تغییر کاربری داده است.
لوییس مورال رئیس کتابفروشی Laie، محبوبترین فروشگاه کتاب در کاتالونیا، با اشاره به آن که در طول قرنطینه سراسری میزان فروش کتابفروشی‌ها به ویژه در دسته آثار کلاسیک افزایش یافت، گفته بود: تعداد زیادی از مردم بار دیگر به خواندن روی آورده‌اند. آنها به دنبال جدیدترین کتاب ها نیستند و متقاضی خرید کتاب هایی هستند که چند سال پیش می‌خواستند بخوانند. بسیاری از مردم به مناسبت روز سنت جوردی کتاب می خرند اما نمی خوانند. آنها حالا متوجه حجم کتابهای نخوانده در کتابخانه خود شده‌اند و به خواندن آنها روی آورده‌اند.
البته رونق بازار پساکرونایی کتاب تنها به بارسلونا محدود نمی‌شود. کتابفروشی‌های انگلیس ماه ژوئن (خرداد-تیر ۹۹) پس از حدود سه ماه تعطیلی، بازگشایی شدند. با وجود مقررات سختگیرانه فاصله‌گذاری اجتماعی، قرنطینه کتاب هایی که توسط مشتریان لمس می‌شدند و وجود گالن‌های حاوی محلول ضدعفونی کننده دست، کتاب‌دوستان در بازگشت به کتابفروشی‌ها ذره‌ای تعلل نکردند. در اولین هفته بازگشایی‌ها، ۳ میلیون و ۸۰۰ جلد کتاب به ارزش ۳۳ میلیون پوند فروخته شد که در مقایسه با بازه زمانی مشابه در سال گذشته ۳۱ درصد بیشتر بود.
فرصتی ناب برای رشد بازار کتابهای دیجیتال
چندی پیش گاردین در یک نوشتار عنوان کرد با پناه بردن مردم به کتاب و کتابخوانی در دوره قرنطینه خانگی ناشی از شیوع کرونا، فروش کتاب های دیجیتال ناشران انگلیسی امسال به بالاترین میزان خود رسیده است. همه‌گیری کرونا کتاب های الکترونیک را احیا کرد. این نوع از کتاب ها که زمانی به عنوان آینده کتابخوانی تبلیغ می‌شدند، از سال ۲۰۱۴ به مدت شش سال متوالی با بحران کاهش فروش دست و پنجه نرم می‌کردند تا این که امسال ورق برگشت و میزان فروش در داخل و خارج انگلیس با ۱۷ درصد افزایش، در شش ماهه اول سال میلادی، به ۱۴۴ میلیون پوند رسید. ناشران انگلیسی انتظار دارند بازار کتاب های الکترونیک از سال ۲۰۱۵ تاکنون، امسال بهترین سال خود را تجربه کند.
حذف مالیات بر ارزش افزوده بر کتاب های الکترونیک در انگلیس، یکی از دیگر دلایل رونق بازار این دست از کتاب هاست. به دنبال حذف این مالیات ۲۰ درصدی، آمازون نیز از اول مه (۱۲ اردیبهشت ۹۹) قیمت کتاب های الکترونیک خود را کاهش داد تا قیمت آنها را با بهای نسخه‌های چاپی معاف از مالیات هم‌تراز کند.
کتاب های صوتی نیز از رونق این روزهای بازار کتاب های دیجیتال بی‌نصیب نماندند؛ فروش این نوع کتاب ها که در سال های گذشته محبوبیتی فزاینده به دست آورند، در نیمه اول سال جاری میلادی با ۴۲ درصد افزایش به ۵۶ میلیون پوند رسید و انتظار می‌رود به راحتی رکورد فروش ۹۷ میلیون پوندی سال گذشته را بشکنند.
مجموع فروش ۱۹۹ میلیون پوندی کتاب های الکترونیک و صوتی در نیمه اول سال جاری میلادی، از لحاظ میزان فروش نسخه‌های دیجیتال بهترین سال را برای ناشران انگلیسی رقم زده و آنها را در مسیر شکستن رکورد ۳۳۶ میلیون پوندی سال ۲۰۱۹، حسابی جلو انداخته است.
استفن لوتینگا رئیس انجمن ناشران انگلیس که مسئولیت انتشار آمار فروش ۶ ماهه صنعت کتاب را برعهده دارد، در این باره گفت: این آمار بر ماهیت ماندگار کتاب و کتابخوانی تاکید کرده و نشان میدهد خوانندگان از کتاب ها در هر فرمتی استقبال می‌کنند.
با وجود رونق بازار کتاب های الکترونیک و صوتی، شیوع کرونا و قرنطینه خانگی میزان فروش کتاب های چاپی ناشران انگلیسی در بازارهای جهانی را در ۶ ماهه اول سال، ۵۵ میلیون پوند کاهش داد؛ کاهشی که به گفته لوتینگا با رشد بازار کتابهای دیجیتال جبران شد.
